فرصتی دست داد تا پای صحبت‌های سیدابوالحسن رضوی؛ رئیس هیئت‌مدیره بنشینیم. رضوی در این گفت‌وگوی نسبتاً مفصل وضعیت امروز این شرکت را ترسیم کرد و اشاره‌ای به چالش‌های موجود و پیش رو داشت؛ چالش‌هایی که حل عمده آن نیازمند حمایت نهادهای حاکمیتی است.
رئیس هیئت‌مدیره شرکت دخانیات، ضمن بیان اینکه قدر سرمایه انسانی را می‌دانیم، بر این نکته تأکید کرد که با وجود همه مشکلات و موانع، در سایه همدلی و همکاری همه ارکان این واحد تولیدی با سابقه می‌توان رونق دوباره آن را شاهد بود. متن گفت‌وگو به شرح ذیل است:
ضمن تشکر از وقتی که در اختیار ما قرار دادید. در ابتدا درباره ماهیت و جایگاه شرکت دخانیات که نزدیک به یک قرن سابقه دارد، توضیحاتی کوتاهی بفرمائید!
در ابتدا 5 مهر، سالروز افتتاح شرکت دخانیات را به همه همکاران و تلاشگران در سطوح مختلف تبریک عرض می‌کنم و جا دارد از همت عالی آنها در این سالها ویژه تجلیل کنم.
شرکت دخانیات ایران در طى سالیان طولانى قریب به یک قرن با هدف تولید، توزیع، عرضه، خرید، فروش، صادرات، واردات، حمل‌ونقل کالاهاى دخانى و مواد اولیه، تأمین ماشین‌آلات، تجهیزات و قطعات یدکى مرتبط با صنعت دخانیات در گستره اقتصاد و صنعت کشور مشغول به فعالیت است.
کاشت، داشت و برداشت مواد خام دخانى و انجام تمام امور بازرگانى و صنایع مرتبط با محصولات استحصالى، تأسیس و اداره کارخانجات، سرمایه‌گذارى، مشارکت، پذیرش نمایندگى و سفارش در زمینه تولید، بازرگانى و زراعت کلیه محصولات و مواد دخانى از جمله دیکر فعالیت‌هاى اساسى شرکت است. همچنین مدیریت آزمایشگاه‌هاى تخصصى و مراکز پژوهشى، انتشار کتاب، مجله و مقاله مربوط به صنعت دخانیات و عضویت در سازمان‌هاى غیر دولتى مرتبط در زمره مأموریت‌هاى اصلى این شرکت است.ضمناً ارائه خدمات فنى، تولیدى، بازرگانى، کارشناسى، مشاوره اى، تحقیقاتى و آموزشى به علاوه اعطاى نمایندگى در داخل و خارج کشور در حوزه‌هاى بازرگانى و تولید کالاى دخانى در فهرست یاد شده جاى مى‌گیرد.
مهم‌ترین هدف شرکت دخانیات ایران رشد و سودآورى بلندمدت و پایدار با استفاده از تأمین منابع داخلى(اعم از مواد اولیه توتونى و غیر توتونى، تنباکوى کشت داخل، قطعات یدکی و نیز نیروى انسانى) است و باور دارد که با توجه به قدمت و تجربه و با تکیه بر توان و تعهد نیروى انسانى و با استفاده از منابع داخلى، مى‌تواند طى سه سال آینده به دومین شرکت بزرگ تولیدکننده محصولات دخانى ایران باشد. مهم‌ترین تمایز شرکت دخانیات ایران با رقباى خود در نیروى انسانى متعهد، متخصص و توانمند، قیمت پایین محصولات براى مصرف‌کننده و برندهاى شناخته شده و قدیمى است. این شرکت به واسطه قدمت و برندهاى شناخته شده در نظر مردم و به ویژه مصرف‌کنندگان محصولات دخانى، داراى شهرت و قابل اعتماد است.
صنعت دخانیات در ایران سال‌های پرفرازونشیبی را طی کرده و شرکت دخانیات به عنوان نماد حاکمیتی این صنعت نیز تابع هم تغییرات بوده است. به عنوان رئیس هیئت‌مدیره شرکت درباره وضعیت این شرکت قدیمی و توانمند - که بخش‌هایی از آن مورد اشاره قرار گرفت - و آنچه به ویژه پس از خصوصی‌سازی بر آن گذشته توضیحاتی بفرمائید!
خصوصى‌سازى صنعت دخانیات در کشور در اوایل دهه 90 و انتزاع شتاب‌زده و غیرکارشناسى وظایف و اختیارات حاکمیتى از شرکت دخانیات ایران؛ به عنوان نماد و تنها متولى انحصارى صنعت دخانیات و واگذارى آن به وزارت صمت، بدون توجه به فراهم نمودن زیرساخت‌هاى لازم و عدم کارشناسى در شیوه و چگونگى انجام فرآیند خصوصى‌سازى، یکى از اصلى‌ترین عوامل و مؤلفه‌های مهم نابسامانى این صنعت در کشور است، به نحوی‌که یس از سیرى شدن یک دهه از این اتفاق، نتایج و آثار زیان‌بارى بر پیکره این صنعت ملى تحمیل گردیده است، و این اتفاق در حالى شکل گرفت که شرکت‌هاى چندملیتى خارجى تولیدکننده سیگارت حاضر در کشور در خلأ سیاستگذارى به موقع نهاد حاکمیتى، با داشتن ساختارى یویا، دانش فنى بالا، تجهیزات پیشرفته و نیروى انسانى کارآمد و با شناخت کامل از بازار توانستند طى یک دهه، 80 درصد سهم ریالى بازار مصرف کشور را تسخیر کنند.
به مرور اشکالات و معضلات نحوه نامناسب خصوصى‌سازى در بخش‌هاى مختلف صنعتى، تجارى، کشاورزى و قاچاق کالاهاى دخانى بروز و ظهور کرد که تبعات آن، علاوه بر مشکلات بخش حاکمیتى، گریبان شرکت دخانیات ایران را نیز گرفت و این شرکت را با بحران‌هاى اساسى و عدیده‌اى براى بقا مواجه کرد؛ به نحوى که این مجموعه معظم، به عنوان تنها شرکت داراى زنجیره ارزش کامل از بذر تا محصول نهایى در خاورمیانه و تنها دارنده امکانات فرآورى و عمل‌آورى توتون و تولید خرمن در کشور با ظرفیت تولید عملى بیش از 38 میلیارد نخ سیگارت در سال، در حال حاضر درگیر انبوهى از مشکلات اساسى همچون: زیان انباشته 1200 میلیاردى درسال‌های گذشته، انباشت قابل‌توجه بدهى‌هاى مالیاتى سنواتى به دولت و تأمین‌کنندگان مواد اولیه، فرسودگى و عدم امکان اورهال ماشین‌آلات، کمبود شدید نقدینگى، عدم تأمین به موقع مواد اولیه و به تبع آن کاهش قابل توجه میزان تولید و فروش است و سهم شرکت از بازار مصرف کشور به کمتر از 10 درصد گردیده است.
در حوزه حقوقی با پرونده‌هایی روبرو بودیم که برخی تبدیل به چالش شده بودند و در مواردی رأی‌های اولیه سنگینی علیه شرکت صادر شده بود که با پیگیری‌های حقوقی و تجدیدنظر خواهی، این آرا به نفع شرکت صادر شده و ضمن اینکه از پرداخت خسارت جلوگیری شده، حقوق شرکت و کارکنان نیز احقاق شده است. به طور مثال دریکی ازاین موارد، در رأی بدوی، شرکت به پرداخت 1700میلیارد ریال خسارت به یک شرکت محکوم شده بود که با تلاش صورت گرفته، حکم قطعی به نفع شرکت دخانیات صادر شد.
از ابتدای سال 1402 که با استقرار مدیرعامل جدید همراه بود، به منظور برون‌رفت از وضع موجود با تلاش‌هاى شبانه‌روزى اولیاء شرکت و مدیران در سطوح مختلف سعى شد در حفظ و پایدارى این بنگاه اقتصادى اقدامات درخور و شایسته‌ای بعمل آید که این مهم منجر به رشد تولید از ابتداى سال مزبور شد، به طوری‌که تولید از رقم 23 میلیون نخ در فروردین ماه سال گذشته، به بالغ بر یک میلیارد نخ در ماه‌هاى پایانى همان سال رسید.
ازجمله کارهایی که به سرعت پیگیری شد، بحث تغییر ساختار و چارت شرکت به منظور افزایش بهره‌وری و پویایی این واحد تولیدی بود.
مهم‌ترین چالش‌هاى فراروى شرکت دخانیات ایران چیست؟
چالش‌های امروز و پیش رو را باید در بخش‌های مختلف مورد بررسی قرار داد؛ ازجمله این موارد از دست رفتن اقتدار حاکمیتى شرکت ناشى از واگذارى اختیارات حاکمیتى، ابهام در شخصیت حقوقى شرکت و تسرى آن بر فرآیندهاى معاملاتى و انعطاف‌نایذیرى قوانین و مقرارات دولتى حاکم بر حوزه معاملاتى شرکت است.
از دست رفتن درآمدهاى حاکمیتى و عدم سیاستگذارى شفاف و عادلانه قانون‌گذار براى شرکت‌هاى تولیدکننده سیگارت در زمینه قیمت‌گذارى و نرخ‌هاى مالیاتى مربوطه، مشکلات ناشى از تحریم‌ها و نوسانات شدید ارزى در تأمین مواد اولیه و ارز مورد نیاز و تاثیر نامطلوب آن بر عملکرد تولید و بهاى تمام شده محصولات، زیان انباشته 12 هزار میلیارد ریالى و بدهى‌هاى ارزى وریالى (بدهى‌هاى مالیات، تأمین‌کنندگان و...) و کمبود نقدینگى در برداخت بدهى و تأمین سرمایه در گردش مورد نیاز، بالا بودن ضایعات غیرعادى و کاهش راندمان تولید به دلیل اورهال نبودن و بروز نبودن تکنولوژى و فرسودگى ماشین‌آلات و تجهیزات خطوط تولید، کاهش سهم بازار به دلیل اثربخشى پایین کانال‌هاى توزیع (مویرگى، عمده) و ورود رقبا به سطوح قیمتى محصولات شرکت و جولان محصولات قاچاق در بازار، عدم سیاستگذارى در حوزه ERP و شکل‌گیرى سیستم‌هاى ناممکن و غیریکپارچه، مشکلات اساسى در اجراى احکام صادره به نفع شرکت اهم از عدم دسترسى به محکوم علیه پرونده‌هاى حقوقى و کیفرى، عدم شناسایى اموال بلامعارض، عدم تناسب نیروى انسانى متخصص مطابق با نیازها و اهداف شرکت و مشکل نیروى انسانى مازاد فاقد تخصص چالش‌ها و موانع تولید، صدور مجوزهاى بى‌رویه عاملیت‌هاى صنعتى و برهم خوردن تعادل بازار مصرف پس از جدایى وظایف حاکمیتى از این شرکت و حضور رقباى جدید در طبقه قیمتى محصولات تولیدى این شرکت و تأثیر آن بر درآمدها، افزایش قاچاق کالاى دخانى و تأثیر آن بر تولید، حجم نیروهاى مازاد و... را شاید بتوان مهم‌ترین چالش‌ها برشمرد.
به نظر شما از نهادهای حاکمیتی از جمله مجلس شورای اسلامی برای کمک و حمایت از این شرکت و صنعت قدیمی چه انتظاری می‌رود؟
بازگرداندن وظایف حاکمیتى به شرکت دخانیات ایران و وحدت آن با وظایف تصدى‌گرى به مدت ینج سال به منظور اتخاذ تصمیمات مناسب با هدف سازماندهى بازار مصرف و کاهش سهم قاچاق کالاى دخانی، می‌تواند در دستور کار نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی قرار گیرد.
از سویی لازم است نهادهاى ذى‌صلاح در خصوص مواد قانونی منع تبلیغ دخانی که از سوی شرکت‌های چندملیتی فعال در بازار نقض می‌شود، پیگیری‌های جدی داشته باشند.
در همین راستا باید تلاش کرد که اختلاف با وزارت صنعت، معدن و تجارت در خصوص ٢٪ حق انحصار تولید رفع شود و همچنین ضروریست تعریفی دقیق از نشان ملى با همکارى این وزارتخانه به منظور حمایت از تولید ملى با نشان ملى ارائه شود.
از نظام بانکی و بانک مرکزى، ضمن همکاری در تخصیص بهینه ارز، اتنظار می‌رود به کمک این شر کت در تأمین مالى و جذب سرمایه‌گذار در پروژه ها بیاید.
وزارتخانه‌های نیرو، امور خارجه، نفت و کشاورزی هم می‌توانند در مواردی از جمله ایجاد پایداری در تأمین برق در روزها و ماه‌های اوج مصرف، کمک به تأمین مواد اولیه از کشورهای طرف قرارداد به ویژه چین با عنایت به سند راهبردی همکاری 25 ساله بین دو کشور، مساعدت به توتونکاران مناطق کشت توتون گرمخانه‌اى از جهت صدور مجوز انشعاب گاز و محاسبه هزینه‌هاى گاز مصرفی و... به رونق این شرکت قدیمی کمک کنند.
در پایان اگر نکته‌ای مدنظر دارید بفرمائید!
بیان این مسئله مهم است که نگاه ما به نیروی انسانی به عنوان یک سرمایه است و در یکسال اخیر تلاش داشته‌ایم در حوزه نیروی انسانی هم تمهیداتی داشته باشیم؛ تصویب طرح طبقه‌بندی مشاغل شرکت، تصویب آئین‌نامه افزایش وام کارکنان، تصویب آئین‌نامه ساماندهی نحوه جذب در شرکت، موافقت با طرح‌های تشویقی بانوان، بکارگیری فرزندان همکاران فوت‌شده در حین خدمت، جذب و بکارگیری مجدد نیروهای تمدیدنشده در پایان سال 1401، تجلیل از همکاران ورزشکار و مربی قهرمان ملی و جهانی و .... از جمله این موارد است. اعتقاد ما این است که آینده این شرکت و برگشت به روزهای درخشان، جز در سایه همدلی و همکاری مجموعه خانواده بزرگ این شرکت امکان‌پذیر نیست.