چکیده
شیوع استعمال دخانیات و مرگ‌ومیر ناشی از آن به طور قابل‌توجهی در منطقه آسیا و اقیانوسیه طی قرن حاضر به دلیل گسترش جمعیت، نرخ بالای پیری و این واقعیت که زنان بیشتری از دخانیات استفاده می‌کنند، افزایش پیدا خواهد کرد. به تبع این تغییرات، هزینه‌های اقتصادی دخانیات که در حال حاضر هم قابل‌توجه است، نیز با روندی افزایشی مواجه خواهد بود. یکی از نگرانی‌های خاص دراین‌بین، افزایش ضریب نفوذ شرکت‌های چندملیتی دخانی در این منطقه است که با استفاده از تبلیغات پیچیده و فریبنده برای نفی هرگونه شواهد بهداشتی از آسیب‌های دخانیات و یا با بهره‌گیری از قدرت لابی‌ها، با هر گونه اقدام برای واپایش دخانیات مخالفت می‌کنند. در چنین هنگامه‌ای نیاز فوری برای تمامی کشورها تمهید اعمال اقدامات کنترلی مؤثر در خصوص دخانیات است، درحالی‌که بسیاری از دولت‌ها تجربه اندکی در مبارزه با این چالش همه‌گیر یا مواجه شدن با شرکت‌های دخانی دارند. در هر صورت، نگرانی‌های بلاضرور و غیرواقعی در خصوص اقدامات شرکت‌های دخانی در زمینه واپایش صنعت دخانیات وجود دارد چنانچه برخی دولت‌ها نگران از آن هستند که این سیاست‌ها به اقتصاد آنها آسیب برساند و یا این که منجر به ازدست‌دادن درآمدهای مالیاتی و یا مشاغل جوامع آنها شود. براین‌اساس، ضروری است تا دولت‌ها با اتخاذ سیاست‌های کنترلی در زمینه دخانیات، به این آگاهی نائل آیند که این سیاست‌های کنترلی نه‌تنها برای سلامت یک کشور که برای اقتصاد آنها نیز مفید است.
مقدمه
دو دلیل عمده جهانی برای مرگ زودرس وجود دارد که به طور قابل‌توجهی در حال افزایش هستند: علل ناشی از عفونت با ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) و تنباکو. درحالی‌که آمار سالانه مرگ‌ومیر ناشی از عفونت HIV یا سندرم نقص ایمنی اکتسابی (ایدز) احتمالاً به ۱.۷ میلیون مرگ در سال ۲۰۰۶ رسید، مرگ‌ومیر ناشی از تنباکو تا قرن آینده در منطقه آسیا و اقیانوسیه روندی افزایشی خواهد داشت. شیوع استعمال دخانیات در میان زنان در منطقه آسیا و اقیانوسیه تا سال ۲۰۲۵ از ۸ درصد به ۲۰ درصد خواهد رسید، درحالی‌که شیوع آن در میان مردان ممکن است از ۶۰ درصد به ۴۵ درصد کاهش یابد. تا سال ۲۰۲۵، انتقال اپیدمی دخانیات از کشورهای ثروتمند به کشورهای فقیر پیشرفت قابل‌توجهی خواهد داشت و انتظار می‌رود تنها ۱۵ درصد از جمعیت سیگاری‌های جهان در کشورهای ثروتمند زندگی کنند.
در سطح جهان، تعداد سیگاری‌های از ۱.۱ میلیارد فعلی به بیش از ۱.۶۴ میلیارد تا سال ۲۰۲۵ افزایش خواهد یافت. این افزایش به طور ویژه در قاره آسیا مشهودتر خواهد بود؛ زیرا احتمالاً جمعیت منطقه از ۳.۶ میلیارد فعلی به ۴.۹ میلیارد نفر افزایش خواهد یافت؛ مردم بیشتر عمر خواهند کرد و زنان بیشتری سیگار می‌کشند. پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۲۵ تعداد مرگ‌ومیرهای ناشی از دخانیات در جهان از ۳ میلیون امروز به ۱۰ میلیون نفر در سال افزایش یابد. از این ۱۰ میلیون مرگ، هفت میلیون مورد در کشورهای درحال‌توسعه خواهد بود و پیش‌بینی می‌شود نسبت فزاینده‌ای از آن متوجه زنان باشد.
ازآنجاکه کشیدن سیگار یک رسم نسبتاً جدید در آسیا است و ازآنجایی‌که امید به زندگی کوتاهی در این منطقه حاکم بوده است، تأثیر کامل بیماری‌های مرتبط با دخانیات تا قرن آینده آشکار نخواهد شد. تنها در چین، مرگ‌ومیر سالانه ناشی از دخانیات تا سال ۲۰۳۰ به ۲ میلیون نفر متجاوز خواهد شد و چین را به کشور پیشرو از نظر مرگ‌ومیر ناشی از دخانیات تبدیل خواهد کرد. افزایش تعداد زنان سیگاری، پیامدهای شگرفی بر سلامت ملی، درآمد، جنین و خانواده خواهد داشت. علاوه بر این، با افزایش استعمال دخانیات، به تعداد بیشتری از افراد غیرسیگاری آسیب خواهد رسید. مراکز مراقبت‌های بهداشتی در آسیا قادر به مقابله با بزرگی این همه‌گیری نیستند. اگرچه پیشرفت‌های چشمگیر در تشخیص، بررسی و درمان بیماری‌های منتسب به دخانیات حاصل خواهد شد، اما عمده این فناوری‌های تشخیصی، به طور قابل‌توجهی گران خواهد بود. ازاین‌رو، این پیشرفت‌های پزشکی تقریباً هیچ تأثیری قابل‌توجهی بر آمار مرگ‌ومیر جهانی نخواهد داشت، اما به درمان افراد سیگاری، به‌ویژه آنهایی که در کشورهای ثروتمندتر زندگی می‌کنند، کمک خواهد کرد.
هزینه‌های اقتصادی دخانیات
پیش‌بینی می‌شود با روند فعلی، اثرات اقتصادی مصرف دخانیات افزایش چشمگیری خواهد داشت. در حال حاضر، هزینه جهانی اقتصادی دخانیات حداقل ۲۰۰ میلیارد دلار بیشتر از سود اقتصادی آن است که یک‌سوم این ضرر را کشورهای درحال‌توسعه متحمل می‌شوند. این ضرر می‌تواند تنها با افزایش هزینه‌ها برای بخش‌های دولتی، تجاری و صنعتی، و نیز برای افراد سیگاری، سیگاری‌های منفعل و محیط‌زیست وضعیت بدتری پیدا کند. مطالعات اقتصادی از چین نشان می‌دهد که بدهی اقتصادی تنباکو بیشتر از مزایای مالیات بر تنباکو است و این روند همچنان سیری افزایشی دارد.
صنعت تنباکو مقابله خواهد کرد
شرکت‌های دخانیات فراملی به طور فزاینده‌ای وضعیت متخاصم پیدا خواهند کرد و به انکار شواهد بهداشتی ناشی از آن ادامه خواهند داد. آنها با استدلال در مورد تأثیر مخرب احتمالی اقدامات واپایش دخانیات بر اقتصاد و اشتغال، مانع از اقدامات دولت ملی در این رابطه خواهند شد. فعالیت‌های بازاریابی و تبلیغاتی توسط این صنعت، به‌ویژه برای جوانان و زنان آسیایی که شامل کمک‌های مالی به احزاب سیاسی، دولت‌ها، نهادهای ورزشی و هنری، دانشگاه‌ها، و سازمان‌های بهداشتی می‌شود، افزایش خواهد یافت. آنها از افراد، سازمان‌ها و حتی دولت‌ها شکایت خواهند کرد و با طرح دعاوی دخانیاتی در دادگاه‌ها مبارزه خواهند کرد.
اقدامات کنترل دخانیات مورد نیاز است
در سطح بین‌المللی و منطقه‌ای، نیاز به سیاست‌ها و قوانین هماهنگ در مورد موضوعات فرامرزی مانند تبلیغات فراملی دخانیات از طریق ماهواره، کابل، اینترنت و فیلم احساس می‌شود. بر این اساس، نیاز به هماهنگی منطقه‌ای بیشتر در مورد واپایش دخانیات، با استفاده از سازمان‌های موجود مانند پنل سلامت انجمن کشورهای جنوب شرق آسیا (ASEAN) وجود خواهد داشت. در سطح ملی، واپایش دخانیات برای اکثر دولت‌ها از اولویت پایینی برخوردار است، همان‌طور که بودجه ناچیز تخصیص‌داده‌شده بدین منظور نیز این اولویت پائین را نشان می‌دهد. این در حالی است که افراد بسیار کم‌شماری به‌صورت تمام‌وقت در زمینه واپایش دخانیات در منطقه آسیا و اقیانوسیه فعالیت دارند، علی‌رغم این واقعیت که نیمی از سیگاری‌های جهان در این منطقه زندگی می‌کنند. در آینده، تمایز عمده‌ای بین کشورهای آسیایی ایجاد خواهد شد که به اقدامات و اقدامات پیشگیرانه متعهد و شدید بهداشتی گذر کرده‌اند یا نکرده‌اند. تا سال ۲۰۲۵، کشورهای «پسا گذار» برنامه‌های آموزش بهداشت قوی و در مقابل سیاست‌های دخانی بسیار محدود خواهند داشت. سیاست‌هایی برای جلوگیری از عادت جوانان به مصرف دخانیات و تشویق سیگاری‌های موجود به ترک آن - همراه با ترویج فعال و افزایش حمایت از فعالیت بدنی فردی و اتخاذ یک پرهیزانه غذایی کم‌چرب، پر فیبر، میوه‌های بالا و عمدتاً گیاه‌خواری برقرار خواهد شد.
بر اساس این استاندارد، تنها کشوری در این منطقه که به تعریف کشور «پسا گذار» نزدیک می‌شود، سنگاپور است و تلاش‌های آن در این حوزه دائماً متحول می‌شود. به‌عنوان‌مثال، ممنوعیت کلی تبلیغات دخانیات شامل تبلیغات فراملی تنباکو از طریق اینترنت، تلویزیون کابلی و ماهواره‌ای، تبلیغات ارسال شده از مالزی و قراردادن محصولات دخانی در فیلم‌ها اعمال می‌شود. کشورهای «پیش از گذار» در آسیا با وخامت وضعیت سلامت عمومی و همه‌گیری بی‌وقفه موارد سرطان ریه، بیماری‌های قلبی و اضافه‌وزن مواجه خواهند شد. این کشورها با منافع عمیق تنباکویی که دولت‌ها، رسانه‌ها و افکار عمومی آنها را دست‌کاری می‌کنند، مبارزه خواهند کرد. بسیاری از کشورها متوجه خواهند شد که با ازدست‌دادن فرصت ایجاد موانع قابل‌توجه برای تجارت دخانیات در اواخر قرن بیستم و اوایل قرن بیست و یکم، اشتباه بسیار پرهزینه‌ای را مرتکب شده‌اند و این کشورها پس از آن، در زمینه اخراج شرکت‌های قدرتمند خارجی دخانیات و متحدان داخلی آنها از میان خود مسیر بسیار دشواری در برابر خود خواهند داشت.
اهداف ذیل تا سال ۲۰۲۵ در کشورهایی که اکنون اقدامات جدی برای واپایش دخانیات انجام می‌دهند، بر اساس توصیه‌های منتشر شده سازمان بهداشت جهانی، سازمان‌های غیردولتی مانند اتحادیه بین‌المللی علیه سرطان و نیز ده‌ها همایش علمی در خصوص سلامت و دخانیات، محقق خواهد شد:
- ایجاد یک دفتر ملی برای هماهنگی تلاش‌های واپایش دخانیات؛
- صدور مجوز نیکوتین به‌عنوان یک داروی اعتیادآور با ساخت، تبلیغ و فروش تحت واپایش نظارتی توسط آژانس‌هایی مانند سازمان غذا و دارو در ایالات متحده؛
- ایجاد مناطق عاری از دود در محل کار، مناطق عمومی سرپوشیده، و در حمل‌ونقل عمومی؛
- ممنوعیت کلیه تبلیغات محصولات دخانی؛
- پاکت‌های سیگار سیاه‌وسفید ساده خواهد بود و فقط حاوی نام تجاری، سطح قطران و نیکوتین و هشدارهای بهداشتی است؛
- سطح قطران در سرتاسر جهان کمتر از ۱۵ میلی‌گرم و در کشورهای «پس از گذار» کمتر از ۱۰ میلی‌گرم خواهد بود؛
- آموزش بهداشت توسط همه کشورها انجام خواهد شد، در برخی از کشورها مؤثرتر از سایر کشورها. شکست برنامه‌های پیشگیرانه مدارس در قرن بیستم، مربیان بهداشت را وادار می‌کند تا برای کمک حرفه‌ای به بازاریابان اجتماعی مراجعه کنند؛
- قیمت‌ها در مقایسه با امروز به‌صورت واقعی، بالاتر خواهد بود. تنباکوی بدون عوارض گمرکی مدت‌هاست که ناپدید شده است. قاچاق (که در حال حاضر تخمین زده می‌شود ۳۰ درصد از کل سیگارهای مبادله شده باشد) به تضعیف سیاست قیمت ادامه خواهد داد. با گسترش تجارت قاچاق، تنباکو در بسیاری از بازارها به یک محصول عمدتاً غیرقانونی تبدیل خواهد شد. صنعت دخانیات ممکن است تحت‌تأثیر پرونده حقوقی متعددی قرار گیرد و بدین ترتیب دخالت آنها در قاچاق سیگارهای خود را ثابت کند؛
- بودجه اصلی برای واپایش دخانیات و ارتقای سلامت از دولت و مالیات بر تنباکو تأمین می‌شود، اگرچه در آینده مشارکت در شرکت‌های بزرگ مد خواهد شد، همان‌طور که شرکت‌ها امروزه شروع به مشارکت در مسائل زیست‌محیطی کرده‌اند؛
- شرکای مبارزه با اپیدمی دخانیات شامل طیف وسیعی از گروه‌های زنان، رهبران جوانان، محیط‌بانان، رهبران مذهبی، گروه‌های فشار مصرف‌کننده، سازمان‌های ورزشی و بسیاری دیگر خواهند بود. بااین‌حال، تا سال ۲۰۲۵، واکنش‌ها شدیدتر خواهد شد و سیگارکشیدن در میان تعداد باقی‌مانده از جوانان ریشه‌دار خواهد شد.
تأثیرات مهم بر دولت‌ها و جوامع
صول بازاریابی براین‌اساس عمل می‌کند که مردم و دولت‌ها به طور شهودی بر اساس آنچه که می‌دانند - آگاهانه یا ناآگاهانه - به نفع خودشان عمل کنند؛ بنابراین، متقاعدکردن دولت‌ها و جوامع برای انجام اقدامات واپایش دخانیات باید به نفع شخصی آنها باشد.
دولت‌ها تمایل دارند تصویری از نگرانی در مورد سلامت شهروندان خود، به‌ویژه کودکان، به نمایش بگذارند. یکی از کاربردهای قدرتمند و خلاقانه آمار، محاسبه تعداد کودکانی است که در حال حاضر در کشوری زنده هستند و در نهایت به دلیل سیگارکشیدن، پیش از موعد می‌میرند (مثلاً ۵۰ میلیون از تمام کودکانی که امروزه در چین زنده هستند، در نهایت توسط استعمال تنباکو کشته خواهند شد). وزارتخانه‌های قدرتمند دارایی و تجارت، اغلب به دخانیات به‌عنوان یک موضوع اقتصادی نگاه می‌کنند و فقط مزایای درآمد مالیات بر تنباکو را درک می‌کنند. این وزارتخانه‌ها باید اطلاعاتی در مورد زیان‌های اقتصادی ناشی از دخانیات به کشورشان از جمله هزینه‌های پزشکی و بهداشتی، هزینه‌های اقتصادی ناشی از کاهش بهره‌وری، جنگل‌زدایی، آتش‌سوزی، زباله، سایر هزینه‌های زیست‌محیطی، استفاده نادرست از زمینی که می‌تواند غذا تولید کند (به‌عنوان‌مثال ۲ درصد از زمین‌های قابل‌کشت در چین برای کشت تنباکو استفاده می‌شود)، و ازدست‌دادن ارز خارجی هنگام خرید سیگار از خارج از کشور ارائه کنند. این استدلال‌های اقتصادی باید با مشارکت حوزه‌های اقتصاد و محیط‌زیست، اصلاح و به دولت‌ها ارائه شود. وزرای دارایی باید درک کنند که افزایش مالیات بر سیگار بهترین راه برای منصرف‌کردن کودکان از شروع سیگارکشیدن است. همچنین منافع شخصی فوری برای دولت‌ها در افزایش مالیات دخانیات وجود دارد، زیرا این امر همیشه منجر به افزایش درآمد مالیات بر تنباکو می‌شود. نتایج نظرسنجی‌های افکار عمومی نیز می‌تواند تأثیر عمده‌ای بر سیاست دولت داشته باشد. همه نظرسنجی‌های افکار عمومی که در آسیا انجام می‌شود نشان می‌دهد که مردم خواهان اقدامات جامع‌تری در مورد واپایش دخانیات هستند، مانند ایجاد مناطق عاری از دود بیشتر و محافظت از کودکان در برابر دخانیات. چنین نظرسنجی‌هایی به دولت‌ها اطمینان می‌دهد که اقدامات واپایش دخانیات ممکن است آرای بیشتری را برای ایشان به دست آورد.
اطلاعات در مورد رفتار شرکت‌های دخانیات فراملی می‌تواند به طور غیرمستقیم دولت‌ها را تشویق به انجام اقدامات قاطعانه کند. این شامل افشای انکار صنعت دخانیات مبنی بر مضر بودن استعمال دخانیات، استانداردهای دوگانه در تبلیغات و تبلیغ دخانیات در کشورهای درحال‌توسعه، فشار وارده بر دولت‌ها توسط صنعت، و ممانعت آنها از اقدامات ملی واپایش دخانیات است. واپایش دخانیات در تایلند طی دهه‌های اخیر تسریع شد، چنانچه متعاقب این تصمیم دولت ایالات متحده تحریم تجاری ۳۰۱ را به صورت یک تهدید اعلام کرد و اظهار داشت که اگر تایلند اجازه تبلیغات سیگار را ندهد، کالاهای تایلند ممنوع می‌شوند یا هنگام ورود به ایالات متحده با عوارض واردات بالا مواجه می‌شوند. این تهدید خارجی، دولت تایلند، لابی سلامت و مردم را علیه صنعت تنباکو متحد کرد. تبلیغات قابل‌توجهی در مورد مضر بودن دخانیات، تأثیر تبلیغات دخانیات و بسیاری دیگر از مسائل دخانیات انجام شد، بنابراین واپایش دخانیات به‌طورکلی تسریع شد. دستورالعمل وزارت امور خارجه ایالات متحده در سال ۱۹۹۸ در مورد سیاست واپایش دخانیات در خارج از این کشور باید به این تهدیدها پایان دهد. تقریباً همه دولت‌ها عضو سازمان ملل هستند و اقدامات آنها در خانواده جهانی مورد قضاوت قرار می‌گیرد. دولت‌هایی که قوی‌ترین اقدامات را انجام داده‌اند، مدال‌های سازمان بهداشت جهانی را دریافت می‌کنند. دولت‌های عضو قبلاً ۱۵ قطعنامه مجمع جهانی بهداشت در مورد دخانیات و در این منطقه، برنامه اقدام منطقه‌ای غرب اقیانوس آرام را امضا کرده‌اند و اکنون باید بدون تأخیر آنها را اجرا کنند که خواستار ایجاد منطقه‌ای عاری از تبلیغات دخانیات تا سال ۲۰۰۰ است. به همین ترتیب، افراد و جوامع درصورتی‌که ترک تنباکو را به نفع خود بدانند، علیه آن اقدام خواهند کرد. ازآنجایی‌که به طور فزاینده‌ای از جامعه خواسته می‌شود تا برای مراقبت‌های بهداشتی یا افرادی که سبک زندگی ناسالمی مانند سیگارکشیدن دارند، بودجه تأمین کنند، ممکن است در برابر چنین رفتاری، دیدگاهی موجه ایجاد شود. به‌صورت فردی، والدین مشتاق محافظت از فرزندان خود هستند و از اقدامات اجتماعی برای جلوگیری از پذیرش این عادت توسط کودکان استقبال می‌کنند.
نتیجه‌گیری
نیاز فوری به اقدامات آنی و قوی برای واپایش دخانیات توسط هر کشور در منطقه آسیا و اقیانوسیه وجود دارد، اما بسیاری از دولت‌ها تجربه کمی در اپیدمی جدید بیماری‌های غیرواگیر یا مقابله با شرکت‌های فراملی دخانیات دارند. بسیاری از دولت‌ها بی‌مورد نگران هستند که اقدامات واپایش دخانیات به اقتصاد آنها آسیب برساند و منجر به ازدست‌دادن درآمد مالیاتی و مشاغل آنها شود. استدلال‌هایی برای متقاعدکردن دولت‌ها برای انجام اقدامات قاطعانه واپایش دخانیات باید برای رسیدگی به مسائل اقتصادی شکل بگیرد و نشان دهد که چنین اقداماتی نه‌تنها برای سلامت یک کشور مفید است، بلکه برای اقتصاد و محیط‌زیست نیز مفید است.
حرفه پزشکی مسئولیت ویژه‌ای در کاهش اپیدمی دخانیات، بهبود مراقبت و آموزش بیمار، و کمک به ترک سیگار، و همچنین ایفای نقش حمایتی در جمع‌آوری و ارائه داده‌های علمی به دولت‌ها، توصیه به دولت‌ها در مورد اقدامات واپایش دخانیات، و رد اطلاعات نادرست از صنعت دخانیات دارد؛ اما مسئولیت کاهش این همه‌گیری تنها بر عهده دولت‌ها و حرفه‌های بهداشتی نیست، بلکه بر عهده جامعه گسترده‌تری از جمله معلمان، والدین، گروه‌های جوانان، وکلا، سازمان‌های زنان، گروه‌های محیط‌زیست، اقتصاددانان، انجمن‌های ورزشی و هنری است در واقع، کل جامعه باید درگیر این موضوع شوند.
تحقیق، گردآوری و ترجمه در مدیریت ارتباطات و امور بین‌الملل شرکت دخانیات ایران